του Δρ. Πέτρου Γανού*
Διαβάζουμε και ακούμε συχνά για τους όρους «ψηφιακός μετασχηματισμός» και «έξυπνη πόλη». Τι είναι όμως με απλά λόγια μία πόλη που θέλει να χαρακτηρίζεται ως «έξυπνη»;
Είναι η πόλη που αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες, με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που αυτές προσφέρουν, έχοντας ως μοναδικό στόχο τη βελτίωση ποιότητας ζωής των πολιτών της, με αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους και τη σωστή χρήση των πόρων. Ο όρος «έξυπνη πόλη» δε σχετίζεται με ένα συγκεκριμένο τομέα, αλλά αποτελεί οριζόντια παρέμβαση και ευκαιρία ανάπτυξης σε πολλούς τομείς, όπως ενέργεια, φυσικό περιβάλλον, δομημένο περιβάλλον, απορρίμματα, κυκλοφορία, δίκτυα, πολιτισμός, τουρισμός, πολιτική προστασία, κ.α. Η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών σε μία «έξυπνη πόλη» έρχεται να δώσει απαντήσεις σε απλές καθημερινές ερωτήσεις των πολιτών που ζουν σε αυτή. Για παράδειγμα:
Ποιες ηλεκτρονικές υπηρεσίες μπορώ να κάνω από το σπίτι μου χωρίς να μετακινηθώ στις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες;
Πόσες και ποιες θέσεις στάθμευσης είναι ελεύθερες στο κέντρο της πόλης;
Πού είναι ο πλησιέστερος κάδος για να ρίξω υπολείμματα φαγητού;
Υπάρχει σύστημα πυρανίχνευσης στο δάσος που είναι κοντά στο σπίτι μου;
Ποια είναι η εφαρμογή για να δω και να μάθω πληροφορίες για τα αξιοθέατα της πόλης μου;
Σε αυτές τις ελάχιστες ερωτήσεις, αλλά και σε πολύ περισσότερες, η απάντηση είναι πολύ απλή και προφανής: ΝΑΙ, η τεχνολογία υπάρχει. ΝΑΙ, η τεχνογνωσία υπάρχει. ΝΑΙ, η χρηματοδότηση υπάρχει. Εδώ λοιπόν τίθεται το ερώτημα που βάζουν πολλοί πολίτες της Πάτρας μας. Έχει κάνει κάτι ο Δήμος για την «έξυπνη πόλη»; Και αν ναι, τι θα πρέπει να γίνει για να νοιώσω ότι ζω σε μία «έξυπνη πόλη» που με σέβεται και με φροντίζει;
Πρώτον απαιτείται η σύνταξη ενιαίου στρατηγικού σχεδίου ψηφιακού μετασχηματισμού με συγκεκριμένους (1) στόχους, (2) δράσεις, (3) χρονοδιάγραμμα, (4) δείκτες μέτρησης και (5) πηγές χρηματοδότησης. Και επειδή πολλοί μιλούν κυρίως για τη χρηματοδότηση, είναι γνωστό ότι υπάρχουν και θα υπάρξουν αξιόλογες χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικά από το Ταμείο Ανάκαμψης για τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Επίσης είναι γνωστό ότι στην επόμενη προγραμματική περίοδο του ΕΣΠΑ 2021 – 2027 θα υπάρξουν νέες ευκαιρίες χρηματοδότησης υψηλού προϋπολογισμού, είτε από τα τομεακά επιχειρησιακά προγράμματα εθνικής εμβέλειας, είτε από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Δυτικής Ελλάδας, αλλά και από άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα (Horizon, Interreg, κ.α.). Δεν αρκεί όμως μόνο η χρηματοδότηση.
Δεύτερον απαιτούνται ενέργειες ενημέρωσης των πολιτών. Σήμερα υπάρχει ελάχιστη γνώση στους πολίτες για τις δράσεις που έχει κάνει ή/και σχεδιάζει να κάνει ο Δήμος Πατρέων σε θέματα «έξυπνης πόλης». Και το πλέον σημαντικό: η βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών μιας πόλης επιτυγχάνεται μόνο με την συμμετοχή τους τόσο στο δημόσιο διάλογο όσο και στη λήψη αποφάσεων για θέματα που τους αφορούν. Και για να το πω πιο απλά: Ο πολίτης θα πρέπει να συμμετέχει σε ανοιχτή δημόσια διαβούλευση για τις δράσεις «έξυπνης πόλης» που σχεδιάζει να υλοποιήσει ο Δήμος, διότι απλούστατα ο τελικός χρήστης των ψηφιακών υπηρεσιών και υποδομών είναι ο ίδιος ο πολίτης. Αυτό πρέπει να γίνει πράξη γιατί είναι ο πλέον δημοκρατικός τρόπος εφαρμογής της ψηφιακής πολιτικής για ένα πολιτο-κεντρικό σχεδιασμό.
Τρίτον απαιτείται οργανωμένος μηχανισμός (1) λειτουργίας, (2) παρακολούθησης και (3) αξιολόγησης κάθε «έξυπνης» δράσης. Εδώ πάλι τον πρώτο λόγο τον έχει ο πολίτης. Πολύ απλά: Αν κάποια δράση δε συγκεντρώνει το αναμενόμενο ενδιαφέρον των πολιτών, σημαίνει ότι δεν είναι βιώσιμη και θα πρέπει να λάβει χαμηλότερη προτεραιότητα για τη λειτουργία της. Αντίθετα αν κάποια δράση λαμβάνει επικριτικά σχόλια των πολιτών, αυτή η δράση θα πρέπει να ενισχυθεί και να επεκταθεί. Αυτό και μόνο αποδεικνύει ότι ο όρος «έξυπνη πόλη» είναι κυρίως πολιτικός παρά τεχνολογικός, διότι οδηγεί σε λήψη σωστών αποφάσεων από τη δημοτική αρχή με πολιτο-κεντρική κατεύθυνση. Για την αποτελεσματική λειτουργία του μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης χρειάζονται δύο προϋποθέσεις: (α) να δημιουργηθεί νέα δομή εντός του Δήμου για την παρακολούθηση της υλοποίησης και την βιωσιμότητα των ψηφιακών δράσεων, κατάλληλα στελεχωμένη από όλες τις υπηρεσίες και για διάφορους θεματικούς τομείς (πληροφορικός, μηχανικοί, περιβαλλοντολόγος, οικονομολόγος κλπ.) και (β) συνεργασία με τα 3 Πανεπιστήμια μας, τα 3 Ερευνητικά Ινστιτούτα μας, το Επιστημονικό μας Πάρκο, τους συλλογικούς μας φορείς αλλά και άλλες δομές που προβλέπονται να λειτουργήσουν στην πόλη μας (Ερευνητικό Κέντρο, Ζώνη Καινοτομίας) και εξωστρέφεια μέσω της συμμετοχής της πόλης της Πάτρας σε ευρωπαϊκά και διεθνή δίκτυα έξυπνων πόλεων και της αδελφοποίησης «έξυπνων πόλεων» με στόχο τη μεταφορά τεχνογνωσίας και την εφαρμογή καλών πρακτικών.
Τέταρτον απαιτείται η δωρεάν διάθεση των δεδομένων που παράγουν οι ψηφιακές υποδομές και οι υπηρεσίες «έξυπνης πόλης» ως «ανοικτά δεδομένα» σε κάθε ενδιαφερόμενο. Την καινοτομία και την ανάπτυξη νέων ψηφιακών υπηρεσιών θα μας τη δώσουν οι επιστήμονες μας και οι φοιτητές μας. Ας τους δώσουμε τα δεδομένα και να είμαστε σίγουροι ότι θα τα μετατρέψουν σε χρήσιμη πληροφορία και σε νέες προτάσεις.
Με βάση τους παραπάνω ελάχιστους και ενδεικτικούς 4 λόγους, θεωρώ ότι ο όρος «έξυπνη πόλη» είναι πολιτικός, διότι οδηγεί στη λήψη αποφάσεων από τη δημοτική αρχή, λαμβάνοντας υπόψη την άποψη των πολιτών μέσα από την εφαρμογή μιας πολιτο-κεντρικής πολιτικής.
*Ο Πέτρος Γανός είναι Δρ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός του Πανεπιστημίου Πατρών, υποψήφιος σύμβουλος με την παράταξη «Πάτρα Σπουδαία και πάλι», με επικεφαλής τον Βασίλη Αϊβαλή.