Η πόλη της Πάτρας, αντιμετωπίζει εντεινόμενες προκλήσεις από το κλίμα που αλλάζει και άλλες απειλές για την ανθρώπινη άνεση και την περιβαλλοντική δικαιοσύνη, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να αναζητήσει ευκαιρίες για την ανθρώπινη ευημερία και τη μετάβαση προς τη βιωσιμότητα. Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, ολοένα και μεγαλύτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στο ρόλο των πράσινων αστικών υποδομών.
Για μια σύγχρονη Πάτρα με έναν αξιοβίωτο αστικό σχεδιασμό, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι αστικές περιοχές είναι συστήματα ανθρώπου-περιβάλλοντος που εξαρτώνται θεμελιωδώς από τα φυσικά οικοσυστήματα, και ως εκ τούτου απαιτείται διαχείριση των αστικών οικοσυστημικών υπηρεσιών.
Για να γίνει η Πάτρα μια σύγχρονη αξιοβίωτη πόλη χρειάζεται:
- Ένα μοντέλο ολοκληρωμένης ανάπτυξης συμβατό με το περιβάλλον που θεμελιώνεται, συμβαδίζει και συντελεί στην κοινωνική και πολιτισμική ανάπτυξη των πολιτών της,
- Ενίσχυση των χαρακτηριστικών της δίκαιης και ισότιμης πόλης, όπου το καλό και όμορφο περιβάλλον, η ατμόσφαιρα, η αισθητική, το τοπίο, κ.ά., δεν είναι προνόμιο μόνο κάποιων περιοχών (που συνήθως ζουν οι πιο οικονομικά εύρωστοι), αλλά όλων των πολιτών της,
- Ένας ορθολογικός πολεοδομικός σχεδιασμός βάσει κριτηρίων που προστατεύουν τη φυσιογνωμία της πόλης και εξυπηρετούν τη συνύπαρξη του φυσικού περιβάλλοντος με το γκρίζο αστικό περιβάλλον.
Χρειάζεται Στρατηγική στην κατεύθυνση της αξιοβίωτης ολοκληρωμένης ανάπτυξης της Πάτρας. Μια Στρατηγική που α) θα μετριάζει τουλάχιστον τις αρνητικές επιπτώσεις από το αστικό περιβάλλον, β) θα επαναφέρει το φυσικό περιβάλλον στο υφιστάμενο αστικό περιβάλλον της πόλης με αλλαγές, όπως δενδροφυτεύσεις, δημιουργία μικρών πάρκων, ανοιχτών χώρων, υδάτινων χώρων, που συνεισφέρουν σημαντικά στην εξοικονόμηση ενέργειας, αλλά και στη βελτίωση του μικροκλίματος.
Χρειάζεται αύξηση της έκτασης δημόσιου χώρου πρασίνου και συντήρηση ενός ολοκληρωμένου δικτύου – συστήματος αστικού και περιαστικού πράσινου που μεγιστοποιεί την εκμετάλλευση των ωφελειών (π.χ. βελτίωση των ευκαιριών αναψυχής για τους πολίτες, αύξηση της ικανότητας ψύξης στη διάρκεια του καλοκαιριού), ιδιαίτερα σε υποβαθμισμένες γειτονιές.
Χρειάζεται ένα δίκτυο από φυσικές και ημιφυσικές περιοχές και πράσινους χώρους που παρέχουν οικοσυστημικές υπηρεσίες στις οποίες στηρίζεται η ανθρώπινη ευημερία και ποιότητα ζωής.
Χρειάζεται τόλμη για τη χρήση σύγχρονων εργαλείων, όπως είναι η Πράσινη Υποδομή α) για την παροχή οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών ωφελειών μέσω φυσικών λύσεων, το οποίο βοηθά στην κατανόηση της αξίας των παροχών της φύσης προς την ανθρώπινη κοινωνία, και β) για την κινητοποίηση επενδύσεων για τη διατήρηση και την αύξηση αυτών των ωφελειών.
Η πράσινη υποδομή προσφέρει πολλαπλές λειτουργίες και οφέλη στην ίδια χωρική έκταση που μπορεί να είναι περιβαλλοντικές (π.χ. διατήρηση της βιοποικιλότητας ή προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή), κοινωνικές (π.χ. παροχή αποχέτευσης ή πράσινων χώρων) και οικονομικές (π.χ. προσφορά θέσεων εργασίας και αύξηση των τιμών των ακινήτων). Η πράσινη υποδομή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μείωση των όμβριων υδάτων που εισέρχονται σε αποχετευτικά συστήματα και από εκεί σε λίμνες, ποτάμια και υδατορρεύματα, μέσω των φυσικών ικανοτήτων συγκράτησης και απορρόφησης από τα φυτά και το έδαφος.
Η πολύ-λειτουργική και πολυεπίπεδη φύση της πράσινης αστικής υποδομής είναι σύνθετη και αποτυπώνεται στην κατηγοριοποίηση των υπηρεσιών και των παροχών. Στην πραγματικότητα οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των παροχών είναι πολλαπλές και εμφανίζονται σε διαφορετικές κλίμακες. Αυτές οι ωφέλειες από τις πράσινες αστικές υποδομές θα πρέπει να διατρέχουν τρεις χωρικές κλίμακες: κλίμακα πόλης, γειτονιάς, τοποθεσίας.
Μπορεί να γίνει πράξη η βελτίωση της ποιότητας ζωής, αλλά και η μείωση των κινδύνων από φυσικές καταστροφές (π.χ. πλημμύρες) στην πόλη της Πάτρας.
Για να γίνει η πόλη της Πάτρας μια Σπουδαία και αξιοβίωτη πόλη, χρειάζεται όραμα, συνεργασία και συνέργειες με τους θεσμικούς φορείς, με τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών.
Χρειάζεται μια πλατιά κοινωνική συμφωνία ότι ναι θέλουμε και μπορούμε να αλλάξουμε την πόλη, υπερβαίνοντας τα αφηγήματα του παρελθόντος, σχεδιάζοντας το μέλλον που βελτιώνει την ευημερία των πολιτών.
Οι απόψεις μου αυτές ταυτίζονται με τις θέσεις του κ. Βασίλη Αϊβαλή, υποψήφιου δημάρχου με το συνδυασμό «Πάτρα σπουδαία και πάλι», όπως ανακοινώθηκαν το Νοέμβριο του 2022. Έχοντας την πεποίθηση ότι το περιβαλλοντικό όραμα μέσα από συγκεκριμένες στρατηγικές μπορεί να υπηρετηθεί από την παράταξη του Βασίλη Αϊβαλή «Πάτρα σπουδαία και πάλι», δηλώνω υποστηρικτής και απλός στρατιώτης για μια καλύτερη Πάτρα που αξίζει να παραλάβουν οι επόμενες γενιές.
Παναγιώτης Διον. ΔημόπουλοςΚαθηγητής Οικολογίας, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών